Dietetyka

1. TERAPIA DIETETYCZNA W CHOROBIE AUTOIMMUNOLOGICZNEJ 

Układ immunologiczny to układ odpornościowy odpowiedzialny między innymi za ochronę organizmu przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. 

Zdarza się jednak tak, że układ ten jako zagrażające postrzega komórki własne i zaczyna je niszczyć. Dochodzi wówczas do rozwoju choroby autoimmunologicznej. 

Choroby autoimmunologiczne mogą mieć różne przyczyny. Najczęściej spotykane to:

• predyspozycje genetyczne
• czynniki środowiskowe
• infekcje bakteryjne lub wirusowe
• zaburzenia równowagi hormonalnej
• częściej dotyczą płci żeńskiej

Chorobę z autoagresji mogą potwierdzić specjalne badania immunologiczne polegające na określeniu poziomu przeciwciał ANA.  W tym celu pobiera się krew pacjenta lub wykonuje biopsję. 

Istnieje blisko 80 tego rodzaju chorób i dotyczą one różnych narządów i układów: krwi i tkanki łącznej (łuszczycowe zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, niedokrwistość Addisona-Biermera), skóry (łuszczyca, łysienie plackowate, bielactwo nabyte), nadnerczy (choroba Addisona), tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa, Hashimoto), jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego), choroby neurologiczne (miastenia, stwardnienie rozsiane, cukrzyca insulinozależna).

Leczenie chorób autoimmunologicznych powinno przebiegać dwutorowo. Konieczne jest przyjmowanie leków immunosupresyjnych, które hamują działanie układu odpornościowego (czasem też przeciwbólowych czy przeciwzapalnych), ale równie ważne jest stosowanie odpowiedniej diety. Nie powinna ona oczywiście stanowić jedynego sposobu terapii, jednak istnieją choroby, dla których właściwy sposób odżywiania ma kluczowe znaczenie (np. celiakia).

Choroby autoimmunologiczne są bezpośrednio związane z naszym układem odpornościowym, a za procesy odbywające się w nim odpowiadają w głównej mierze tzw. „dobre bakterie”. Dlatego właśnie wszelkie zmiany, które mają miejsce w mikrobiomie jelitowym przekładają się bezpośrednio na układ odpornościowy. To szansa dla tych, którzy za pomocą właściwej diety chcą powstrzymać rozwój choroby autoimmunologicznej.

W przypadku takich chorób jak celiakia skuteczne jest wyeliminowanie z diety glutenu. Inne choroby wymagają wykluczenia większych ilości bądź innych, składników odżywczych, które wywołują procesy zapalne w organizmie oraz zaburzają mikrobom jelitowy. Należą do nich głównie zboża, rośliny strączkowe oraz nabiał. Mamy wówczas do czynienia z dietą niskoantygenową. Czasem konieczna jest dodatkowo rezygnacja z orzechów, jajek, nasion, ziemniaków i innych roślin psiankowatych, drożdży, alkoholu i kawy. 

Zalecane jest natomiast spożywanie jak największej ilości produktów, które mają działanie przeciwzapalne i detoksykujące - surowych warzyw (najlepiej liściastych i kapustnych), ryb, dobrej jakości mięsa oraz zdrowych tłuszczy. Owoce można jeść, ale w ograniczonych ilościach. Duże znaczenie ma dodatkowa suplementacja witaminy D.

Ponieważ chorobom autoimmunologicznym często towarzyszą problemy żołądkowe, rekomenduje się także stosowanie ziół: szałwii i kory dębu przy biegunkach, łupin babki jajowatej i nasion lnu przy zaparciach.

2. TERAPIA DIETETYCZNA W INSULINOOPORNOŚCI

Chociaż insulinooporność nie jest chorobą, to cukrzyca typu 2, nadciśnienie, otyłość i miażdżyca, w które może się przerodzić, już tak. I to chorobami poważnymi, które mogą mocno wpłynąć na nasze życie i jego komfort.

Najprościej rzecz ujmując insulinooporność to obniżenie wrażliwości tkanek na działanie insuliny co prowadzi do jej nadprodukcji przez trzustkę. Najczęstszym tego skutkiem jest tendencja do tycia, stłuszczenie wątroby oraz wysoki poziom cholesterolu. 

Insulina to hormon, dzięki któremu obniżamy poziom glukozy we krwi. Ponadto uczestniczy ona w metabolizmie białek, tłuszczów i właśnie glukozy. 

Główne przyczyny insulinooporności to:

• otyłość brzuszna, która prowadzi do stanów zapalnych
• niezdrowy styl życia (stres, niewystarczająca ilość snu)
• dieta oparta na produktach przetworzonych o wysokim indeksie glikemicznym, dużej zawartości cukru, soli, konserwantów i barwników
• niska aktywność fizyczna, siedzący tryb pracy

Insulinooporność można leczyć (dostępne są leki w postaci tabletek lub iniekcji wykonywanych raz w tygodniu), jednak kluczowe znaczenie ma tu profilaktyka polegająca na zmianie sposobu odżywiania i stylu życia. 

Na obniżoną wrażliwość tkanek na insulinę poleca się najczęściej dietę śródziemnomorską, ograniczenie spożycia cukrów (nie tylko słodyczy, ale również tych ukrytych w produktach przetworzonych) i spożywanie pokarmów o niskim indeksie glikemicznym. Indeks glikemiczny to wskaźnik, który informuje nas jaki wpływ ma dany produkt żywnościowy na wzrost poziomu glukozy we krwi dwie / trzy godziny po spożyciu. To normalne, że po posiłku stężenie glukozy się podnosi, jednak właśnie po około dwóch godzinach powinno już wrócić do normalnego poziomu (nie przekraczać 150 mg/dl).

Część produktów spożywczych podnosi poziom glukozy w sposób gwałtowny, a nie stopniowy, i to właśnie na nie trzeba zwrócić szczególną uwagę i starać się wykreślić z jadłospisu.

Podstawowe zalecenia dietetyczne przy insulinooporności polegają także na:

• jedzeniu czterech do pięciu posiłków w ciągu dnia (bez podjadania pomiędzy), 
• wybieranie produktów bogatych w błonnik pokarmowy (takich jak pieczywo pełnoziarniste, ryż brązowy, płatki zbożowe, otręby, kasza gryczana lub pęczak),
• zwiększeniu spożycia białka w postaci chudego mięsa, jajek, roślin strączkowych, mleka i jego przetworów,
• spożywanie dużej ilości surowych warzyw,
• unikanie mocno dojrzałych lub suszonych owoców,
• wybieranie tłustych ryb morskich, nasion, pestek, orzechów, oleju lnianego lub rzepakowego, które zawierają kwasy tłuszczowe Omega 3.
• picie minimum 2 litrów niegazowanej wody

Najważniejsza jest jednak eliminacja produktów wysoko przetworzonych (fast foody, mrożone potrawy gotowe), tych, które zawierają cukry proste (słodycze, ciasta, drożdżówki), a także takich, które mają niską zawartość błonnika (białe pieczywo).

3. TERAPIA DIETETYCZNA W TRĄDZIKU 

Przyczyn trądziku jest wiele. Najpowszedniejsze z nich to zaburzenia hormonalne, okres dojrzewania czy niewłaściwa higiena skóry twarzy (lub stosowanie nieodpowiednio dobranych do potrzeb cery kosmetyków). Ale powodem tego rodzaju zmian mogą być także po prostu zanieczyszczenia powietrza czy niewłaściwa dieta - nieregularne, źle zbilansowane posiłki, obfitujące w tłuszcz, cukier, sól, konserwanty, barwniki itd.

Trądzik to skutek oczyszczania organizmu, który w ten sposób stara się wydalać szkodliwe produkty przemiany materii. Wszystko to, co przyjmujemy do organizmu, ma bezpośredni wpływ na stan naszej cery. Są więc składniki, które bardziej pobudzają pracę gruczołów łojowych niż inne. Mamy wówczas do czynienia z nadmiernym wydzielaniem sebum. To z kolei prowadzi do powstawania zaskórników oraz zmian trądzikowych.

Istnieją produkty spożywcze, które ewidentnie nie sprzyjają pięknej cerze (np. te wysoko przetworzone, zawierające pikantne przyprawy), ale warto też indywidualnie obserwować swój organizm i jego reakcje na to, co jemy. 

Niektórym osobom służy dieta bezglutenowa, innym ograniczenie spożycia nabiału. Warto wiedzieć, że nasz sposób odżywiania ma bezpośrednie przełożenie na naszą gospodarkę hormonalną i na to, czy w naszym organizmie będą się pojawiały, lub nie, stany zapalne.

Jedno jest pewne - mając cerę trądzikową należy wystrzegać się fast foodów, słodyczy, napojów gazowanych (szczególnie tych słodzonych) oraz alkoholu i papierosów.

Tak, jak istnieją produkty niezalecane, tak są oczywiście takie, które mogą łagodzić objawy trądziku, zmniejszać stany zapalne i oczyszczać organizm z toksyn. Łatwo się domyśleć, że należą do nich świeże, surowe warzywa (szczególnie czerwona papryka i brokuły) i owoce (te w ograniczonej ilości, bo zawierają dużo cukru, ale szczególną uwagę należy zwrócić na brzoskwinie, pomarańcze i melony) - pełne witamin  i składników mineralnych. Wyjątkowo rekomendowane są także produkty, które obfitują w cynk, (np. owoce morza, wątróbka, żółte sery, dynie, pestki słonecznika), witaminy z grupy B (np. jaja, orzechy) oraz błonnik (kasze, otręby, pieczywo pełnoziarniste - najlepiej razowe).

Cynk jest ważny, ponieważ reguluje pracę gruczołów łojowych, witaminy z grupy B mają działanie łagodzące i kojące, a też przeciwstarzeniowe i nawilżające, natomiast błonnik sprzyja oczyszczaniu organizmu.

Zdrowej i pięknej cerze sprzyjają też jaja, ryby, chude mięso, pieczywo gruboziarniste, najlepiej razowe oraz świeże zioła w roli przypraw i oliwa z oliwek zamiast oleju. 

Picie dużej ilości niegazowanej wody jest ogólnie dobre dla organizmu, ale doskonale wpływa też na stan naszej skory, usuwa toksyny z organizmu i jest niezbędne w procesach metabolicznych. 

Zasady diety przy cerze trądzikowej nie odbiegają zasadniczo od zdrowej, zbilansowanej diety. Jeżeli jednak cierpisz na dodatkowe nietolerancje lub alergie pokarmowe i ułożenie właściwego jadłospisu sprawia Ci trudność, skorzystaj z pomocy lekarza lub dietetyka, który uwzględni wszystkie Twoje problemy i potrzeby. 

4. TERAPIA DIETETYCZNA W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA SKÓRY DO ZABIEGÓW LASEROWYCH 

Obecnie lasery są bardzo powszechnie stosowane w medycynie estetycznej. Używa się ich do odmładzania, ujędrniania, wygładzania i uelastyczniania skóry, usuwania przebarwień, zamykania naczynek, jak również do trwałej depilacji.

W zależności od głębokości, rodzaju ingerencji oraz mocy lasera, zabieg może być mniej lub bardziej inwazyjny. W każdym jednak przypadku do zabiegu należy się przygotować, a po nim stosować do zaleceń, które wspomogą gojenie i regenerację skóry, a także pomogą uniknąć powikłań np. w postaci blizn.

Reakcja skóry na zabieg z użyciem lasera może być różna i zależna od rodzaju skóry, obszaru poddanego jego działaniom i indywidualnych predyspozycji. Najczęściej spotykany jest lekki obrzęk, zaczerwienienie i uczucie ciepła w miejscu ingerencji. Bywa jednak i tak, że delikatnie zaczyna się w tych miejscach sączyć płyn tkankowy i krew. Nie jest to nic niepokojącego pod warunkiem, że zabieg przeprowadzany jest we właściwych warunkach higienicznych, przez specjalistę, a tuż po zabiegu lekarz zastosuje chłodne okłady, opatrunki i kremy przyspieszające gojenie.

Proces gojenia skóry poddanej zabiegom laserowym trwa najczęściej od tygodnia do dwóch. Pierwsza doba polega głównie na unikaniu dotykania i stosowania jakichkolwiek kosmetyków. W tym czasie ani nie myjemy, ani nie smarujemy niczym skóry.

Pierwsze mycie (po upływie 24 godzin) powinno się odbyć delikatnym produktem bez mydła. Następnie konieczne jest stosowanie preparatów przyspieszających gojenie i regenerację. Na skórze najczęściej pojawiają się strupki, których pod żadnym pozorem nie należy zrywać. Mają odpaść samoistnie, bez jakiejkolwiek ingerencji. 

Równie ważne jest stosowanie filtrów przeciwsłonecznych - przed wyjściem z domu, ale także ich replikacja co dwie godziny (niezależnie od pogody i pory roku).

Kiedy skóra będzie wyglądała na wygojoną, a wszelkie strupki odpadną, należy zacząć stosować kosmetyki o działaniu głównie natłuszczającym i nawilżającym.

Jednak pielęgnacja po zabiegach z użyciem lasera to nie wszystko. Należy unikać również innych czynników, które mogą mieć negatywny wpływ na podrażnioną skórę - powinno się więc w tym czasie zrezygnować z korzystania z gorących kąpieli, sauny i picie alkoholu.

Tak, jak powinniśmy unikać czynników drażniących, tak możemy wprowadzać te, które przyspieszają procesy gojenia i regeneracji. Świetnym wyborem jest stosowanie, szczególnie w tym czasie, zdrowej, zbilansowanej diety.

Jej podstawą jest oczywiście wypijanie minimum 1,5 litra wody niegazowanej dziennie i jedzenie 4-5 świeżych posiłków bogatych w warzywa, owoce, produkty zawierające dużą ilość błonnika pokarmowego, zdrowe tłuszcze i białko. 

Aby jeszcze lepiej wspomóc swój organizm można spróbować diety przeciwzapalnej, która nie jest ani skomplikowana, ani za bardzo nie odbiega od standardowych zaleceń dietetycznych. Wystarczy swój jadłospis wzbogacić o produkty, którym przypisuje się działanie przeciwzapalne. Należą do nich głównie warzywa, owoce, orzechy, nasiona roślin strączkowych i ryby morskie. Unikać natomiast powinno się przede wszystko wysoko przetworzonych produktów z dużą zawartością cukru, soli, konserwantów, barwników itd.

5. TERAPIA DIETETYCZNA W ZAKRESIE REDUKCJI WAGI 

O tym, czy nasza waga jest prawidłowa, czy mamy niedowagę, nadwagę albo otyłość mówi między innymi wskaźnik masy ciała, czyli BMI. Aby go obliczyć wystarczy masę ciała wyrażoną w kilogramach podzielić przez wzrost wyrażony w metrach do kwadratu.

Przyjmuje się, że norma to BMI pomiędzy 20, a 25, nadwaga to wartość wskaźnika pomiędzy 26 a 30, natomiast otyłość pomiędzy 31 a 40. Powyżej to już otyłość olbrzymia.

Rozróżniamy różne rodzaje otyłości w zależności od miejsca rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Kiedy tkanka tłuszczowa odkłada się głównie na pośladkach i udach mamy do czynienia z sylwetką typu „gruszka”. Otyłość pośladkowo-udowa wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób układu kostno-stawowego, pojawienia się żylaków kończyn dolnych, a także częstszą zachorowalnością na raka piersi lub macicy.

W przypadku gdy tkanka odkłada się głównie w obrębie jamy brzusznej, mówimy o sylwetce typu „jabłko” i o otyłości brzusznej lub trzewnej. Sprzyja ona cukrzycy, miażdżycy, stłuszczeniu wątroby, nadciśnieniu tętniczemu oraz kamicy pęcherzyka żółciowego. Typowy jest w tym przypadku podwyższony poziom „złego” cholesterolu (LDL) i obniżony poziom „dobrego” cholesterolu (HDL).

Każda otyłość, niezależnie od jej rodzaju, wymaga działań w zakresie redukcji wagi. Powinien być to proces rozłożony w czasie, a nie jak najszybsza utrata kilogramów uzyskana przy pomocy głodzenia się lub niezdrowych, źle zbilansowanych diet. 

Odpowiednie tempo chudnięcia to od jednego do dwóch kilogramów miesięcznie. Taka redukcja pozwala uniknąć tzw. efektu jojo, czyli szybkiego powrotu do pierwotnej wagi, a nawet większej. 

Jeżeli osoba z nadwaga nie posiada szczególnych przeciwwskazań, nietolerancji i alergii, zalecany jest po prostu zdrowy styl odżywiania z ujemnym bilansem kalorii. 

Podstawowe zasady to zjadanie czterech posiłków dziennie, które skomponowane powinny być głównie z:

• dużej ilości warzyw - surowych, gotowanych, kiszonych lub pieczonych oraz owoców (w mniejszej ilości i najlepiej niezbyt dojrzałych), 
• z białek (chude mięso i wędliny, chude ryby, twaróg, jaja, nasiona strączkowe), 
• węglowodanów złożonych (ryżu, kaszy, płatków owsianych, pieczywa żytniego),
• zdrowych tłuszczy - oliwy z oliwek zamiast oleju, masła czy margaryny

Istotne jest także nie tylko to, co jemy, ale jak komponujemy i rozkładamy posiłki.

Pierwszy posiłek powinien nastąpić nie później niż godzinę po przebudzeniu, a ostatni minimum dwie godziny przed zaśnięciem. Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne należy rozłożyć na 4 posiłki (plus ewentualnie dwie przekąski). Nie należy pomijać posiłków i dodatkowo wypijać minimum 1,5 litra wody niegazowanej. Ważna jest eliminacja z jadłospisu słodyczy, fast foodów, gotowych dań mrożonych i wszelkiej wysoko przetworzonej żywności.

Cukier można zastąpić ksylitolem, stewią lub erytrolem jednak najlepiej jest odzwyczaić organizm od chęci na „coś słodkiego” W tym mogą pomóc np. suszone owoce.

Najlepiej unikać smażenia podczas przyrządzania potraw i zastąpić je gotowaniem lub pieczeniem (bez dodatkowej ilości tłuszczu). Wszelki nabiał powinno się wybierać chudy, o niskiej zawartości tłuszczu (ale niekoniecznie 0%).

Dieta mająca na celu redukcję wagi wymaga dużej konsekwencji i silnej woli, jednak cel jakim jest poprawa zdrowia i samopoczucia (nie tylko uzyskanie smukłej sylwetki) jest tego wart.