Trądzik pospolity

Trądzik pospolity - co to jest?

Trądzik pospolity jest jedną z najczęstszych chorób skóry. Dotyczy głównie młodych osób (dlatego nazywany jest również trądzikiem młodzieńczym) i wiąże się z nadczynnością gruczołów łojowych. Coraz częściej pojawia się także u osób dorosłych. Charakteryzuje się obecnością zaskórników (comedones), grudek, krost oraz torbieli ropnych, które występują w obszarach bogatych w gruczoły łojowe, takich jak twarz i plecy.

Przyczyny trądziku pospolitego

Powstawania trądziku pospolitego jest uwarunkowane kilkoma aspektami. Główną przyczyną jest skłonność do nadmiernej produkcji łoju i rogowacenia ujść mieszków włosowych, czyli miejsc, gdzie włosy wychodzą ze skóry. Ta skłonność często jest dziedziczna i przekazywana w genach. Najczęściej problemem jest nadmierne wytwarzanie mas rogowych, które nie złuszczają się prawidłowo. To prowadzi do powstawania zaskórników oraz stanów zapalnych skóry, takich jak grudki i krosty. Dodatkowo, czynniki zewnętrzne, takie jak przyjmowanie niektórych leków lub praca w szkodliwych warunkach, mogą nasilać trądzik.

Jakie są główne czynniki wywołujące trądzik?

• Rola bakterii - beztlenowe bakterie Cutibacterium acnes (dawna nazwa bakterie Propionibacterium acnes), obecne w dużych ilościach w ujściach gruczołów łojowych, wytwarzają enzymy lipolityczne, powodujące hydrolizę triglicerydów łoju z powstawaniem wolnych kwasów tłuszczowych, które wywierają działanie drażniące.
• Rola hormonów - wśród czynników wywołujących trądzik szczególnie podkreśla się rolę androgenów. Działają one na skórę, ponieważ komórki gruczołów łojowych mają receptory, które reagują na obecność androgenów, co prowadzi do zwiększonej produkcji łoju. Stąd preparaty antyandrogenowe mogą znacząco ograniczyć wydzielanie łoju i tym samym złagodzić objawy trądziku. Androgeny mogą również zaostrzać trądzik, szczególnie u kobiet. Podobne działanie ma progesteron, choć w normalnych stężeniach nie wpływa on na gruczoły łojowe. Dopiero w bardzo dużych dawkach może stymulować ich wzrost.

Objawy i przebieg trądziku

Pierwotnym wykwitem w trądziku pospolitym jest zaskórnik (comedo), który występuje w dwóch typach: zamkniętym i otwartym.

• Zaskórniki zamknięte to drobne, białe zmiany, które stają się bardziej widoczne przy naciągnięciu skóry. Często posiadają mały otwór w środkowej części i powstają wskutek nadmiernej proliferacji korneocytów w ujściu gruczołu łojowego.
• Zaskórniki otwarte (potocznie wągry), powstają w wyniku nadmiernego namnażania się komórek naskórka (korneocytów) i zastoju łoju. Czop łojowy zawiera liczne bakterie, takie jak bakterie Cutibacterium acnes, które są związane z mieszkiem włosowym. Na szczycie tych zaskórników znajduje się otwór, przez który wydostaje się masa łojowo-rogowa. Ciemne zabarwienie na szczycie zaskórników wynika nie tylko z utleniania keratyny i łoju, ale także z nagromadzenia melaniny. W wyniku ucisku i stanu zapalnego skóry, z zaskórników mogą powstawać grudki, krosty oraz torbiele ropne.

Trądzik pospolity najczęściej pojawia się na twarzy, plecach i klatce piersiowej – obszarach o wysokiej aktywności gruczołów łojowych. Przebieg choroby jest zazwyczaj przewlekły. Oprócz klasycznego trądziku zwykłego, w którym dominują zaskórniki oraz wykwity grudkowe i krostkowe (acne papulo-pustulosa), wyróżnia się także inne odmiany kliniczne, różniące się nasileniem zmian skórnych oraz ich morfologią.

Jak leczyć trądzik pospolity?

Proces leczenia trądziku pospolitego może obejmować zarówno leczenie miejscowe, leczenie doustne, czy też antybiotykoterapię. Dobór zależy od stopnia nasilenia zmian zapalnych oraz odpowiedzi organizmu na dotychczasowe leczenie.

Leczenie ogólne

• Antybiotyki: Najczęściej stosowane są antybiotyki z grupy tetracyklin, które działają wielokierunkowo – redukują populację bakterii C. acnes oraz wykazują działanie przeciwzapalne. Kuracja zazwyczaj rozpoczyna się od wysokich dawek, które są stopniowo zmniejszane. Stosowane są również makrolidy, takie jak erytromycyna, jednak ich popularność maleje ze względu na szybko rozwijającą się oporność bakterii Cutibacterium acnes na tę grupę antybiotyków. Warto pamiętać, że najpierw należy wykonać posiew, aby stwierdzić czy doszło do przerostu bakterii.
• Hormony: Terapia hormonalna jest zalecana u kobiet po 20. roku życia, u których stwierdzono nadmierny łojotok lub objawy hirsutyzmu, a także w przypadku trądziku późnego. Leki antyandrogenowe, takie jak octan cyproteronu, flutamid czy progesteron, hamują nadmierną aktywność androgenów, co zmniejsza wydzielanie sebum. Skuteczność tej terapii w zwalczaniu zmian zapalnych jest wysoka, choć mogą wystąpić działania niepożądane, takie jak np. nieregularność miesiączek.
• Retinoidy: Głównie izotretynoina, adapalen. Stosowana w ciężkich przypadkach, gdzie dochodzi do nasilenia objawów trądziku pospolitego, a organizm nie reaguje na leczenie antybiotykami oraz pozostałymi lekami. Izotretynoina jest szczególnie skuteczna u pacjentów z nasilonym łojotokiem i skłonnością do bliznowacenia. Warto pamiętać, że ma ona jednak szereg działań niepożądanych.

Leczenie miejscowe

• Nadtlenek benzoilu: W leczeniu miejscowym trądziku stosowany w stężeniach 4%, 5%, i 10% w postaci żelu. Działa poprzez redukcję populacji bakterii Cutibacterium acnes, dzięki procesowi utleniania. Po aplikacji na skórę, nadtlenek benzoilu rozkłada się na kwas benzoesowy i nadtlenek wodoru. Początkowo stosowany jako środek złuszczający, wykazuje również silne działanie odkażające. Po terapii mogą wystąpić podrażnienia, które można złagodzić przy użyciu kremów nawilżających.
• Kwas azelainowy: To kolejna z dostępnych substancji stosowanych w leczeniu miejscowym trądziku. Dostępny zazwyczaj w stężeniu 20% w postaci kremu lub żelu, kwas azelainowy jest stosowany w leczeniu trądziku pospolitego oraz przebarwień. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwłojotokowe, keratolityczne i przeciwbakteryjne. Hamuje proces melanogenezy, co pomaga w redukcji przebarwień pozapalnych. Charakteryzuje się dobrą tolerancją i wysokim profilem bezpieczeństwa.

Suplementacja

• Witamina B6 (pirydoksyna): Zmniejsza łojotok skóry poprzez hamowanie enzymu 5-α-reduktazy, który odpowiada za przekształcanie testosteronu w DHT (dihydroksytestosteron) – główny czynnik stymulujący wydzielanie łoju przez gruczoły łojowe. Inhibicja tego enzymu prowadzi do zmniejszenia produkcji sebum, co jest korzystne w leczeniu trądziku pospolitego.
• Witamina B2 (ryboflawina): Reguluje pracę gruczołów łojowych, wspomagając leczenie trądziku pospolitego oraz łojotokowego zapalenia skóry. Pomaga utrzymać zdrowy koloryt i dobrą kondycję skóry, uczestnicząc w procesie keratynizacji komórek naskórka.

Profesjonalna pielęgnacja skóry z trądzikiem

Zarówno profesjonalna, jak i gabinetowa pielęgnacja skóry z trądzikiem pospolitym jest kluczowym elementem wspomagającym leczenie farmakologiczne oraz utrzymanie zdrowej kondycji skóry. Profesjonalne zabiegi i odpowiednio dobrane produkty mogą znacząco przyczynić się do poprawy stanu skóry, redukcji zmian trądzikowych oraz zapobiegania ich nawrotom. Jak powinna wyglądać profesjonalna opieka gabinetowa oraz jakie zabiegi warto wybrać?

1. Ocena stanu skóry i konsultacja: Pielęgnacja skóry trądzikowej rozpoczyna się od dokładnej oceny stanu skóry przez specjalistę. Podczas konsultacji analizuje się typ trądziku, nasilenie zmian, rodzaj skóry oraz historię leczenia. Na tej podstawie dobierane są odpowiednie zabiegi i produkty pielęgnacyjne, które najlepiej odpowiadają indywidualnym potrzebom pacjenta.
2. Oczyszczanie skóry: Profesjonalne oczyszczanie skóry w gabinecie jest kluczowym elementem pielęgnacji trądzikowej. Procedura ta polega na delikatnym, ale skutecznym usuwaniu zanieczyszczeń, nadmiaru sebum oraz martwych komórek naskórka. W gabinecie można wykonać manualne oczyszczanie skóry lub zastosować nowoczesne metody, takie jak peelingi chemiczne, oczyszczanie wodorowe, które głęboko oczyszczają skórę trądzikową, bez jej podrażnienia.
3. Peelingi chemiczne: Peelingi chemiczne, oparte na kwasach (np. kwas salicylowy, glikolowy, azelainowy) lub zawierające retinoidy są często stosowane w leczeniu trądziku. Zabiegi te pomagają złuszczyć martwy naskórek, odblokować pory i zredukować liczbę zaskórników oraz stanów zapalnych. Regularne stosowanie peelingów chemicznych może również przyspieszyć regenerację skóry i poprawić jej strukturę.
4. Zabiegi przeciwzapalne i łagodzące: Skóra trądzikowa często wymaga zabiegów łagodzących stany zapalne. W gabinetach stosuje się różnego rodzaju maski o działaniu przeciwzapalnym i kojącym, które zawierają składniki takie jak pantenol, witamina E czy wyciągi roślinne. Celem tych zabiegów jest redukcja zaczerwienień, zmniejszenie podrażnień oraz wsparcie procesu gojenia i powstawania zmian trądzikowych.
5. Terapia LED: Terapia światłem LED, zwłaszcza światłem niebieskim, jest nowoczesnym zabiegiem, który daje korzystne efekty w terapii trądziku pospolitego. Światło niebieskie działa antybakteryjnie, eliminując bakterie C.acnes, odpowiedzialne za rozwój stanów zapalnych. Z kolei światło czerwone ma działanie przeciwzapalne i regenerujące, wspierając proces gojenia.
6. Nawilżanie i ochrona: Mimo, że skóra trądzikowa często jest tłusta, odpowiednie nawilżenie jest niezbędne, aby zapobiegać nadmiernemu przesuszeniu, które może prowadzić do zwiększonej produkcji sebum. W gabinecie stosuje się odpowiednio skomponowane zabiegi, które mają za zadanie dostarczyć skórze odpowiednich substancji odżywczych i nawilżających. Dodatkowo, każdy zabieg powinien być zakończony nałożeniem kremu z filtrem, gdyż ochrona przeciwsłoneczna jest kluczowa, ponieważ wiele zabiegów, takich jak peelingi chemiczne, zwiększa wrażliwość skóry na promieniowanie UV.
7.  Indywidualne zalecenia domowej pielęgnacji: Po zabiegach w gabinecie, specjalista udziela pacjentowi szczegółowych wskazówek dotyczących codziennej pielęgnacji w domu. Zalecane są produkty, które uzupełniają efekty zabiegów gabinetowych, takie jak delikatne środki myjące, nawilżające kremy, ochrona przeciwsłoneczna oraz produkty do punktowego leczenia zmian trądzikowych.

Profilaktyka trądziku pospolitego to przede wszystkim profesjonalna pielęgnacja skóry. Stanowi stanowi ważne wsparcie w walce z tą chorobą skóry, pomagając nie tylko w leczeniu obecnych zmian, ale także w zapobieganiu nawrotom i poprawie ogólnej kondycji skóry. W przypadku nasilaniu się objawów trądziku pospolitego z czasem może dojść do powstawania blizn potrądzikowych.

Blizny i przebarwienia potrądzikowe

Trądzik pospoloity często może prowadzić do powstawania blizn i przebarwień potrądzikowych. Blizny pojawiają się, gdy podczas stanu zapalnego dochodzi do uszkodzenia głębszych warstw skóry, co może być spowodowane np. wyciskaniem krost i pryszczy. Z kolei przebarwienia to ciemniejsze lub czerwone plamy, które pozostają na skórze po zagojeniu zmian. Zarówno blizny, jak i przebarwienia mogą być trudne do usunięcia, dlatego często wymagają specjalistycznego leczenia, takiego jak zabiegi laserowe, peelingi chemiczne lub stosowanie odpowiednich kosmetyków.

Pielęgnacja domowa skóry z trądzikiem

Delikatne oczyszczanie

Środki myjące: Wybieraj łagodne środki myjące, które nie zawierają drażniących substancji. Najlepsze są produkty o neutralnym pH, które skutecznie usuwają nadmiar sebum i zanieczyszczenia, nie wysuszając skóry. Warto także zadbać o delikatne osuszanie twarzy za pomocą jednorazowych ręczników lub osobnego ręcznika do twarzy.

Częstotliwość: Oczyszczaj skórę dwa razy dziennie – rano i wieczorem.

Eksfoliacja

Peelingi chemiczne: Stosuj peelingi chemiczne zawierające kwasy (np. kwas salicylowy, azelainowy) 1-2 razy w tygodniu. Pomagają one w usuwaniu martwych komórek naskórka, odblokowywaniu zaczopowanych ujść gruczołów łojowych i zmniejszaniu liczby zaskórników.

Unikaj peelingów mechanicznych: Peelingi mechaniczne, zarówno drobno- jak i gruboziarniste, mogą podrażniać skórę i nasilać powstawanie zmian trądzikowych.

Terapia punktowa

Produkty na bazie nadtlenku benzoilu lub kwasu salicylowego: Stosuj produkty punktowe na zmiany trądzikowe. Nadtlenek benzoilu działa przeciwbakteryjnie i redukuje sebum, podczas gdy kwas salicylowy pomaga w złuszczaniu i oczyszczaniu porów, dlatego świetnie sprawdzi się w leczeniu miejscowym trądziku.

Nawilżanie

Kremy nawilżające: Używaj lekkich, niekomedogennych kremów nawilżających. Nawilżenie jest ważne, aby utrzymać równowagę wodną skóry, co może pomóc w regulacji produkcji sebum.

Zalecane składniki: Szukaj produktów zawierających składniki takie jak kwas hialuronowy, ekstrakt ze śluzu ślimaka, czy pantenol, które nawilżają bez obciążania skóry.

Ochrona przeciwsłoneczna

Kremy z filtrem: Profilaktyka trądziku pospolitego to przede wszystkim ochrona przed światłem ultrafioletowym. Codziennie stosuj kremy przeciwsłoneczne o szerokim zakresie ochrony (min. SPF 30), aby chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieni UV, które mogą nasilać przebarwienia i powstawanie trądziku.

Wybór: Wybieraj produkty, które są niekomedogenne i przeznaczone dla skóry wrażliwej.

Unikanie drażniących substancji

Kosmetyki: Unikaj stosowania kosmetyków zawierających alkohol, perfumy lub inne potencjalnie drażniące składniki.

Makijaż: Wybieraj kosmetyki mineralne lub te, które są oznaczone jako niekomedogenne, aby zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia skóry i nie doprowadzić do pojawienia się trądziku kosmetycznego.

Zdrowy tryb życia

Dieta: Leczenie trądziku pospolitego to nie tylko odpowiednia pielęgnacja od zewnątrz, ale i od wewnątrz. Zrównoważona dieta bogata w owoce, warzywa i pełnoziarniste produkty może wspierać zdrowie skóry. Ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych, cukrów i przetworzonych produktów, które mogą pogarszać objawy trądziku. Jeśli zauważasz nasilenie zmian zapalnych, warto wykonać badania na nietolerancje pokarmowe.

Nawodnienie: Pij odpowiednią ilość wody, aby utrzymać skórę nawodnioną od wewnątrz. Zrezygnuj ze słodzonych napojów, które mogą zaostrzać zmiany zapalne na skórze.

Unikanie dotykania twarzy

Ręce: Staraj się nie dotykać skóry twarzy rękami, aby unikać przenoszenia bakterii i zanieczyszczeń na skórę.

Nadmierne wyciskanie: Nie wyciskaj ani nie manipuluj zmianami trądzikowymi, ponieważ może to prowadzić do podrażnień i blizn.

Pielęgnacja skóry trądzikowej wymaga konsekwencji i cierpliwości, ale odpowiednie nawyki mogą znacząco poprawić stan skóry i wspierać skuteczność leczenia farmakologicznego.

Pielęgnacja skóry trądzikowej wymaga konsekwencji i cierpliwości, ale odpowiednie nawyki mogą znacząco poprawić stan skóry i wspierać skuteczność leczenia farmakologicznego.

autor: Magdalena Chwałowska - Kosmetolog w Klinice Lemone